In gesprek met Ilona Boomsma

Geschatte leestijd: 6 minuten

Om de retentie van je leerprogramma te maximaliseren, zijn er diverse wetenschappelijk onderbouwde strategieën die je kunt inzetten. Benut de voorkennis van de cursist, zorg voor systematische herhaling en stimuleer de intrinsieke motivatie. Zo zorg je ervoor dat cursisten informatie effectiever absorberen en deze kennis en vaardigheden langdurig behouden blijven. Het ultieme doel is natuurlijk de toepassing van het geleerde in de praktijk. ‘Let’s Learn!’ interviewde Ilona Boomsma, specialist op het gebied van Leren & Evalueren. We bespraken de retentie bij leren, transfer en de nieuwe kansen die AI biedt.

Retentie bij Leren & transfer

Retentie in het leren verwijst naar de effectieve opslag van kennis in het langetermijngeheugen. “Transfereffectiviteit is nauw verbonden met retentie”, zegt Ilona. “Retentie richt zich op het behouden van kennis, terwijl ’transfer’ het daadwerkelijk en blijvend toepassen van die kennis in de praktijk betekent.” Zonder retentie is effectieve transfer onmogelijk. Als een individu informatie vergeet, is het onmogelijk om die kennis toe te passen. Ilona stelt: “Naast retentie zijn factoren zoals het niveau van de lerenden, het trainingsontwerp en de werkomgeving cruciaal voor transfereffectiviteit.”

De 12 hefbomen voor transfer

Zo komen we op de 12 hefbomen voor transfer. Een model ontwikkeld door de Oostenrijkse wetenschapper Ina Weinbauer-Heidel. Hoewel er heel veel factoren zijn die transfer stimuleren, worden ze zelden in de praktijk geïmplementeerd. Weinbauer-Heidel onderzocht de oorzaak van deze kloof tussen theorie en praktijk. Zij identificeerde meer dan honderd invloedsfactoren op transfer. Ilona merkt op: “Dit is overweldigend. Wie kan er aan de slag met 100 factoren? Bovendien zijn niet alle factoren evenveel van invloed, of eenvoudig te beïnvloeden door ons als L&D’ers.” Na het analyseren van honderden publicaties, distilleerde Weinbauer-Heidel deze factoren tot een model van 12 transferhefbomen. Deze 12 hefbomen verdeelde ze onder drie categorieën: de lerende, het trainingsontwerp en de organisatie.

Ina Weinbauer’s model helpt bij weloverwogen besluitvorming in trainingsontwerp. Een grondig en zorgvuldig leerontwerp is cruciaal voor optimale retentie en transferresultaten. De 12 hefbomen voor transfereffectiviteit zijn dan ook een must know voor elke L&D’er. Ilona benadrukt: “Deze 12 hefbomen zijn de cruciale factoren die direct verband houden met transfer en die wij kunnen sturen.” Waar de meeste winst te behalen valt? De organisatiecategorie wordt het vaakst over het hoofd zien. Het begint bij het bewustzijn, en het geloof dat wij ook hierop invloed hebben als L&D’ers. Ilona adviseert: “Gebruik de 12 hefbomen om binnen een bestaand leertraject in kaart te brengen op welk van de hefbomen dat leertraject nog winst kan behalen. Je hoeft niet altijd elke hefboom in te zetten. En ook niet alles hoeft tegelijk.”

Extra mogelijkheden om Retentie bij Leren te verhogen

En als we goede retentie bij het leren willen, zijn we er dan met deze hefbomen? “Nou, wel al heel ver, geeft Ilona aan.” De hefbomen zijn gericht op transfer, de toepassing van de geleerde kennis en vaardigheden. Als het specifiek gaat om het onthouden van kennis en vaardigheden, zijn er nog meer dingen die je kunt doen. Denk bijvoorbeeld aan het activeren van voorkennis, het combineren van woord en beeld, goede instructie en toetsing. Ilona: “Kirschner en collega’s geven in hun 12 Wijze Lessen – Ja, ook 12… – een hoop goede tips voor in de klas die ook in ons vakgebied toepasbaar zijn. Veel factoren en tips overlappen met de 12 hefbomen, maar zij voegen daar nog een aantal mooie principes aan toe.” Voor het maken van effectief materiaal dat bijdraagt aan de retentie tipt Ilona de multimediaprincipes van Mayer.

Toepassen van AI verhoogt Retentie & Transfer

Ilona verdiept zich de laatste tijd ook veel in de mogelijkheden van AI. Kan dat nog iets doen voor retentie en transfer? “Jazeker,” geeft Ilona aan. Met een simpele tool als ChatGPT kun je al veel doen. “We weten allemaal dat ‘retrieval practice’, actief ophalen van informatie uit het geheugen, bijdraagt aan de retentie. Dat kan bijvoorbeeld door het ontwerpen van een toets voor je lerenden. Maar, dat kost ontzettend veel tijd. Met een paar goed ontworpen prompts kan dat zo 4x sneller. Als we ChatGPT goed inzetten, wordt het ineens veel vaker mogelijk om effectieve strategieën in te zetten.” Welke kansen zij ziet voor microlearnings? “AI kan ook helpen microlearnings op verschillende niveaus te ontwerpen. Feedback op maat maken, of zelfs automatisch alleen die microlearnings toewijzen waar hiaten in de kennis zitten.” De toepassingen zitten dus aan onze ontwerpkant, maar AI kan ook ingezet worden om leerpaden te bepalen, of in een rol als coach of persoonlijke tutor. Verder zou je het volgens Ilona ook kunnen inzetten om analyses te doen op toets- en evaluatieresultaten, om in te zien waar de hiaten zitten. “Als je wilt weten of er daadwerkelijk retentie is, kun je dat meten met een toets die je na enige tijd afneemt. Met AI wordt zowel het maken van zo’n toets als het analyseren van de data stukken eenvoudiger.”

Aan de slag!

Zelf aan de slag met het verhogen van de retentie of transfer? Ilona organiseert regelmatig én op verzoek workshops. De trajecten om meer impact te maken met de 12 hefbomen en trajecten in het evalueren van leren vind je op Route Twaalf, daar vind je ook deze handige blog over de 12 hefbomen. De bootcamps voor ChatGPT worden aangeboden via Bureau Reuring. Of link met Ilona Boomsma op LinkedIn voor meer info. Op alle thema’s worden ook regelmatig gratis workshops aangeboden, waarvoor je je via de websites kunt aanmelden. 

Een bijdrage van Olga Helmer, communicatiespecialist Let’s Learn! 
& Ilona Boomsma, specialist Leren en Evalueren

Leer meer!

• Wat gaat AI betekenen bij het organiseren van de retentie bij leren? Lees hier de blog van Helma.
• Ontdekken welke van de 12 hefbomen je het best kunt inzetten om Retentie bij Leren te verhogen? Ilona deelt een online spel waarmee je in 10 minuten inzicht krijgt met welke hefboom jij aan de slag zou kunnen. Je kunt het hier spelen.
• Olga merkte ineens dat ze in het verleden geleerde zaken zomaar weer oppikte. Waarom de retentiewaarde hier zo hoog was? Ze tekende het op in het artikel ‘Retentie bij Leren, een persoonlijke praktijkervaring’.